દ્વારકાધીશ મંદિર નો ઇતિહાસ, આરતી, દર્શન સમય – Dwarka Mandir no Itihas

દ્વારકાધીશ મંદિર, જેને દ્વારકા મંદિર અથવા જગત મંદિર પણ કહેવામાં આવે છે, હિંદુ ધર્મમાં વિશેષ મહત્વ ધરાવે છે અને આસ્થાના અનુયાયીઓ માટે એક પવિત્ર તીર્થસ્થળ છે. ભારતના પશ્ચિમ રાજ્ય ગુજરાતના દ્વારકા શહેરમાં સ્થિત આ મંદિર ભગવાન શ્રીકૃષ્ણને સમર્પિત છે, જેમની અહીં ‘દ્વારકા ના રાજા’ અથવા ‘દ્વારકાધીશ’ તરીકે પૂજા કરવામાં આવે છે. Dwarka Mandir no Itihas દર્શાવે છે કે આ મંદિરનું મહત્વ પ્રાચીન કાળથી છે, જે ધાર્મિક તેમજ સાંસ્કૃતિક વારસાની પ્રતિકરૂપ છે.

દ્વારકાધીશ મંદિર નો ઇતિહાસ – Dwarka Mandir no Itihas

દ્વારકાધીશ મંદિરનો ઇતિહાસ પ્રાચીન કાળથી જોડાયેલો છે અને માનવામાં આવે છે કે તેનું નિર્માણ અંદાજે  2,000 વર્ષ પહેલા થયું હતું. કહેવામાં આવે છે કે મંદિરની મૂળ રચના ભગવાન શ્રીકૃષ્ણના પૌત્ર વજ્રનાભ દ્વારા ભગવાનને સમર્પિત કરવામાં આવ્યું હતું. વર્ષો દરમિયાન કુદરતી આપત્તિઓ અને આક્રમણોથી થયેલા નુકસાનને કારણે મંદિરના અનેક વખત પુનઃનિર્માણ અને નવીનીકરણ કરવામાં આવ્યું છે.

દ્વારકા વિસ્તારમાં થયેલા પુરાતાત્વિક શોધખોળમાં પાણીમાં ડૂબેલી રચનાઓના અવશેષો મળ્યા છે, જે મહાભારત જેવા હિંદુ શાસ્ત્રોમાં વર્ણવાયેલા પ્રાચીન શહેર દ્વારકા સાથે જોડાયેલા માનવામાં આવે છે. આ શોધોએ મંદિરના ઇતિહાસને પુરાતાત્વિક પરિણામ આપ્યું છે અને દ્વારકા ક્ષેત્રની સાંસ્કૃતિક અને ધાર્મિક વારસાના સમૃદ્ધ પુરાવા આપે છે.

દ્વારકાધીશ મંદિરની વાસ્તુકલા

દ્વારકાધીશ મંદિરની રચના ચાલુક્ય અને સોલંકી શૈલીઓનો સંગમ જોવા મળે છે, જે આ પ્રદેશની સાંસ્કૃતિક અને કલાત્મક વારસાને દર્શાવે છે. દ્વારકાધીશ મંદિર નું નિર્માણ 72 સ્તંભ સાથે 5 માળનું છે અને મંદિરના શિખર પર જટિલ નક્કાશી અને સુંદર મૂર્તિઓ થી સુશોભિત છે. મંદિર ની ધ્વજા ને દિવસ મેં પાંચ વખત મંત્રોચ્ચાર અને વિધિ સાથે બદલવામાં આવે છે.

મંદિરમાં મુખ્ય ભગવાન દ્વારકાધીશ છે, જે ત્રિભંગ મુદ્રામાં ઊભેલા શ્રીકૃષ્ણની કાળી પ્રતિમા છે. ગર્ભગૃહને ચાંદી અને સોનાના આભૂષણોથી શણગારવામાં આવ્યું છે, જ્યાં ભક્તો ભગવાનના આશીર્વાદ મેળવવા પ્રાર્થના કરે છે અને આરતીમાં ભાગ લે છે.

દ્વારકાધીશ મંદિર દર્શન સમય

દ્વારકા મંદિર દર્શન સમય સવારે 6:30AM થી બપોરે 1:00PM અને બપોરે 5.00 થી 9.30 સુધીનો રહે છે પછી મંદિર બંધ થઇ જાય છે.

દ્વારકાધીશ મંદિર આરતી સમય

• મંગળા આરતી – સવારે ૮.૦૦ થી ૮.૩૦
• શૃંગાર – સવારે ૧૦.૩૦ થી ૧૧.૦૦
• રાજભોગ આરતી – બપોરે ૧૨.૦૦ થી ૧.૦૦
• ઉત્થાપન – સાંજે ૪.૩૦ થી ૫.૦૦
• સંધ્યા આરતી – સાંજે ૫.૩૦ થી ૬.૦૦
• શયન આરતી – સાંજે ૭.૦૦ થી ૮.૦૦

નોંધ: તહેવારો દરમ્યાન દર્શનના સમયમાં ફેરફાર થવાની શક્યતા રહે છે.

દ્વારકાધીશ મંદિર સાથે જોડાયેલી પૌરાણિક કથા

દ્વારકાધીશ મંદિરની પૌરાણિક કથાઓ ભગવાન શ્રીકૃષ્ણના જીવન સાથે ગાઢ રીતે જોડાયેલી છે. હિંદુ ધર્મગ્રંથો અનુસાર, દ્વારકા ભગવાન શ્રીકૃષ્ણના રાજ્યની રાજધાની તરીકે ઓળખાય છે. શ્રીકૃષ્ણે મથુરા છોડીને દ્વારકાની સ્થાપના કરી હતી. દ્વારકાનું નિર્માણ એક દિવ્ય ઘટના માનવામાં આવે છે. ભગવાન શ્રીકૃષ્ણે આ શહેરના નિર્માણ માટે દેવોના સ્થાપત્યકાર વિશ્વકર્માને આમંત્રિત કર્યા હતા. પૌરાણિક કથાઓ મુજબ, દ્વારકા એક વિશાળ અને વૈભવી શહેર હતું, જે ચમકદાર મહેલો અને દૈવી રચનાકલાને ઉજાગર કરતું હતું. આ પવિત્ર શહેરમાં દ્વારકાધીશ મંદિર એક મહત્વનું સ્થાન હતું, જ્યાં ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ નિવાસ કરતા અને પોતાના રાજ્યનું શાસન કરતા હતા.

દ્વારકાધીશ મંદિર ના ઉત્સવ અને તીર્થયાત્રા

દ્વારકાધીશ મંદિર દર વર્ષે લાખો ભક્તો દર્શન કરવા આવે છે અને તે હિંદુઓના ચાર ધામ તીર્થસ્થાનોમાંનું એક ગણાય છે. વિશેષ કરીને ભગવાન શ્રીકૃષ્ણના જન્મદિન જન્માષ્ટમીના પ્રસંગે મંદિર ભક્તોથી ખચાખચ ભરાયેલું રહે છે, જ્યાં ભવ્ય ઉત્સવો અને શોભાયાત્રાઓ યોજાય છે.

માનવામાં આવે છે કે દ્વારકાધીશ મંદિરમાં તીર્થયાત્રા કરવાથી તેઓના પાપો દૂર થાય છે અને તેમને મોક્ષનો માર્ગ પ્રાપ્ત થાય છે. ભક્તો મંદિરની જે પ્રદક્ષિણ કરે છે તે ભગવાન કૃષ્ણના દિવ્ય આશીર્વાદ માટે કરે છે.

દ્વારકાધીશ મંદિર સાથે જોડાયેલી દંતકથા

1. રાક્ષસ શંખાસુરનું અંત

દ્વારકાધીશ મંદિરને લગતી એક પ્રખ્યાત દંતકથામાં ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ દ્વારા રાક્ષસ શંખાસુર પર જીત મેળવવાનું વર્ણવાયું છે. માન્યતા છે કે શંખાસુરે તપસ્યાથી વિશાળ શક્તિઓ મેળવી અને દેવતાઓ માટે મોટું સંકટ બન્યો. ભગવાન શ્રીકૃષ્ણે પોતાના દેવ અવતારમાં શંખાસુર સાથે યુદ્ધ કર્યું અને તેને પરાજિત કર્યો. શંખાસુર પાસેથી શ્રીકૃષ્ણે શંખને પોતાના વિજયના પ્રતીક તરીકે ધારણ કર્યો હતો. માનવામાં આવે છે કે આ શંખની ધ્વનિ આજે પણ મંદિરમાં ગુંજે છે, જે ભગવાનના વિજયનું સ્મરણ કરાવે છે.

2. રુક્મણી સાથે લગ્ન

એક બીજી મહત્વપૂર્ણ દંતકથા ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ અને રુક્મણીના લગ્ન સાથે સંકળાયેલી છે. માન્યતા છે કે રુક્મણી, ભગવાન શ્રીકૃષ્ણને મનથી પોતાના પતિ તરીકે સ્વીકાર્યા હતા. રુક્મણી ના વિવાહ વખતે ભગવાન ક્રિષ્ન ને પત્ર લખે છે અને તેમને લગ્ન વિષે જાણ કરે છે ત્યારે ભગવાન રુક્મણિનું હરણ કરે છે. દ્વારકાધીશ મંદિર ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ અને રુક્મિણીના પવિત્ર મિલનનું પ્રતિક છે, અને મંદિરની શિલ્પકળા અને રિવાજો આ દૈવી લગ્નને પ્રતિબિંબિત કરે છે.

3. પ્રાચીન દ્વારકાનું ડૂબવું

પ્રાચીન શહેર દ્વારકાના સમુદ્રમાં ડૂબવા અંગેની લોકવાયકા ખૂબ જ જાણીતી છે. હિંદુ ધર્મગ્રંથોના જણાવ્યા અનુસાર, ભગવાન શ્રીકૃષ્ણના પૃથ્વી પર અવતાર પૂર્ણ થયા પછી દ્વારકા સમુદ્રના જળમાં સમાઈ ગઈ હતી. માન્યતા છે કે આજનું દ્વારકા શહેર અને દ્વારકાધીશ મંદિર પ્રાચીન દ્વારકાના પવિત્ર સ્થળ પર સ્થિત છે.

નિષ્કર્ષ :

Dwarka Mandir no Itihas ભારતના સમૃદ્ધ ધાર્મિક અને સાંસ્કૃતિક વારસાનું પ્રતીક છે અને ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ પ્રત્યે અવિનાશી ભક્તિનું પ્રતીક પણ છે. તેની લોકકથાઓ, પૌરાણિક વાર્તાઓ અને ભવ્ય સ્થાપત્ય તેને એક મહત્વપૂર્ણ તીર્થસ્થળ બનાવે છે અને લાખો ભક્તો માટે આધ્યાત્મિક પ્રેરણાનું સ્ત્રોત છે. જ્યારે યાત્રાળુઓ આ પવિત્ર સ્થાનની મુલાકાત લે છે, તે નશ્વર જગત અને દિવ્યતાના મધ્યે એક જીવંત જોડાણ બને છે, ભગવાન કૃષ્ણ અને પ્રાચીન નગરી દ્વારકાની શાશ્વત કથાઓને જીવંત રાખે છે.